Zowel een laag zelfbeeld als een hoge eigendunk, komen voort uit, wat we noemen, het EGO, en zijn zelfbeschermingsmechanismen of overlevingspatronen die we hebben ontwikkeld op basis van gebeurtenissen en ervaringen in onze kindertijd. Vanuit onze drang te voldoen aan externe verwachtingen, of de angst hier juist niet aan te voldoen.
Mensen met een superieur ego ervaren de drang om de beste te zijn, om anderen te domineren. Ze stellen zich soms boven anderen: ik doe alles beter. Ze hebben vaak veel zelfdiscipline en zijn echte doorzetters. Ze hebben het gevoel het allerbeste te verdienen en ervaren een grote bewijsdrang. Uit onderzoek blijkt echter dat mensen met een superieur ego meer neigen naar egoïsme, narcisme en arrogantie. Ze hebben sneller vooroordelen en de neiging om te discrimineren. Daarnaast reageren ze vaak defensief op eerlijke feedback. Dit juist omwille van een vaak onderliggende (onderdrukte) onzekerheid. Een onderliggende angst voor kwetsbaarheid. Een angst om door de mand te vallen, of misschien toch niet zo slim of bekwaam te zijn als ze zichzelf voordoen (denk bijvoorbeeld aan het impostersyndroom). Hierdoor gaan ze soms overcompenseren, zich extreem goed voorbereiden en heel hard werken, om hun positieve zelfbeeld in stand te houden.
Soms kan dit patroon vanuit de beste bedoelingen in gang gezet zijn door verwachtingen van ouders: 80% is niet voldoende, het moet 90% zijn, want jij kan dat, wij geloven in jou!
Maar wat als ze toch niet aan hun eigen standaarden kunnen blijven voldoen? Wat als vroeg of laat toch blijkt dat ze niet zo goed zijn als ze altijd dachten? Wat als er kritiek komt? Kunnen ze zichzelf ook toestaan om fouten te mogen maken?
Mensen met een inferieur ego hebben juist het gevoel geluk of succes niet te verdienen. Ze hebben het gevoel niet goed genoeg te zijn en hebben allerlei negatieve oordelen over zichzelf. Ze missen dan ook vaak de discipline om door te zetten, omdat ze het al op voorhand opgeven en niet geconfronteerd willen worden met mogelijks falen. Ze hebben de neiging zich veel te vergelijken met anderen en voelen zich vaak minderwaardig. Ze zijn geneigd om vooral in anderen hun kwaliteiten te zien, en bij zichzelf te focussen op wat ze niet goed kunnen. Dit patroon beschermt hen tegen falen, afwijzing en kritiek en houdt hen in hun comfortzone, maar kan een waardengericht en voldoeninggevend leven ernstig in de weg staan.
De meeste van ons hebben een mix van beide ego-systemen in zich, maar één van beiden is meestal dominant. Het éne is ook niet beter dan het andere. Beide ego-systemen zijn gebaseerd op een vals zelfbeeld en geven niet de voldoening waar we naar op zoek zijn. Ze komen voort uit een (vaak onbewust) onderliggend gevoel van niet goed genoeg te zijn zoals we zijn. Een innerlijk gemis – ontstaan in de kindertijd – dat een onverzadigbare behoefte oproept aan liefde, erkenning en goedkeuring van buitenaf. Maar zolang we niet inzien dat deze liefde, erkenning en goedkeuring in de eerste plaats van onszelf moet komen en niet van buitenaf, zal deze leegte nooit ingevuld geraken.
Besef dat alle oordelen en ideeën die je hebt over jezelf, zowel positief als negatief, slechts verhalen zijn die je jezelf vertelt. Ze vallen niet samen met dé waarheid. Ze vallen ook niet samen met wie jij bent. Jij bent immers veel meer dan de verhalen die je hebt over jezelf. Je kan vanuit je waarnemer naar deze verhalen kijken, dus je bent je verhalen niet. Alles is voortdurend in verandering, jij ook. Wanneer je blijft vasthouden aan denkbeelden over jezelf die niet helpend zijn, zet je jezelf gevangen. De deur staat wagenwijd open, maar je ziet het niet!
